Φωτογραφία 1: Η αίθουσα του Πολιτιστικού Κέντρου «Μαριάνθη Σίμου» στον Αρτεμώνα είναι κατάμεστη. Στην αυλή μπήκαν και καρέκλες. Τόσο τουρίστες όσο και κάτοικοι της περιοχής ήρθαν στη συναυλία Galan Trio στο πλαίσιό της 9ο Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής MuSifanto. Ακόμη και όταν ακούγονται δυνατές βροντές και αρχίζουν να πέφτουν οι πρώτες πυκνές σταγόνες, το κοινό που εκτίθεται στη βροχή παραμένει στη θέση του. Ανοίγουν τις ομπρέλες τους και συνεχίζουν να απολαμβάνουν τις μελωδίες.
Φωτογραφία δεύτερη: Το νηπιαγωγείο του Αρτεμώνα μοιάζει με πολύβουη κυψέλη γιατί είναι γεμάτο παιδιά. Κάποιοι μαθαίνουν παρτιτούρες, άλλοι εξασκούνται στην κιθάρα και ένα παιδί παίζει φυσαρμόνικα. Στις τάξεις, οι δάσκαλοι μουσικής προετοιμάζονται για τα μαθήματα. Μερικοί γονείς παρακολουθούν διακριτικά ενώ κάθονται σε βεράντες κήπου. Όπως και ο καπετάνιος Μανώλης Νικολάκης, ο οποίος καταγόταν από την Κάσο συνοδευόμενος από τους δίδυμους γιους του. Και ο συγκάτοικός του Ζοφία Ζούλη, δικηγόρος που πήγε επίσης στη Σίφνο με την κόρη και τον γιο της. Χάρη στον Σύλλογο και τα τέσσερα παιδιά παρακολουθούν δωρεάν μαθήματα κλασικής μουσικής στο νησί τους «Οι φίλοι του ελληνικού νησιού και θάλασσας». Η Αλίκη Ντάη, η επικεφαλής των μουσικών εργαστηρίων, περιγράφει πώς λειτουργεί στο Αιγαίο αυτή η… σκυταλοδρομία αγάπης για τη μουσική και την τέχνη γενικότερα. «Σήμερα έχουμε τριακόσιους μαθητές στη Σίφνο, τη Σέριφο, την Ικαρία, τη Λήμνο, την Κέα και την Κάσο. Και δεκαοκτώ δάσκαλοι που πηγαίνουν σε αυτή την περιοχή όλο το χρόνο, δύο φορές το μήνα, για να μάθουν στα παιδιά πώς να παίζουν κιθάρα, πιάνο, φλάουτο, φλάουτο, βιολί, χορωδία, δυναμική μουσικής και χορό. Αυτό μπορεί να φαίνεται απλό, αλλά δεν είναι. Σκεφτείτε τις κακές καιρικές συνθήκες του χειμώνα, αλλαγές ή ακυρώσεις δρομολογίων πλοίων και αεροπορικών εταιρειών και απαγορεύσεις απόπλου. Οι εταίροι μας πρέπει να είναι… έτοιμοι για πόλεμο, καθώς συχνά καλούνται να βρουν λύσεις για να μη χαθεί το μάθημα. Τα παιδιά τους περιμένουν με ανυπομονησία. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, δεν σταματήσαμε ούτε μια μέρα, η διδασκαλία γινόταν διαδικτυακά».
Φωτογραφία τρίτη: Ένα πολύχρωμο ποτάμι εκατοντάδων ανθρώπων κάθε ηλικίας κυλά στο μονοπάτι από την Απολλωνία προς το Κάτω Πετάλι. Κατά καιρούς σταματούν για σύντομες υπαίθριες συναυλίες, γιατί οι μουσικοί βρίσκονται σε διάφορα σημεία της διαδρομής – στην αυλή του παρεκκλησίου, κάτω από πεύκα, ανάμεσα σε θημωνιές. Για παράδειγμα, σε ένα χωράφι με αμυγδαλιές και φιστικιές Έλλα Λούκα παίζοντας φλάουτο και Τάκης Γιαννόπουλος κιθάρα. Ερμηνεύουν μια υπέροχη σύνθεση του Leo Fere. Είναι ένας μουσικός περίπατος, το καμάρι των κατοίκων του MuSifanto, μια μοναδική και αξέχαστη εμπειρία για όλους όσους τη βιώνουν.
Ευκαιρίες και προοπτικές
Ο σπόρος έσπειρε τη δεκαετία του 1990 η μουσικοπαιδαγωγός και ραδιοφωνική παραγωγός Φραγκίσκα Ψαχαροπούλου-Καρόρη. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ταξίδεψε στη γενέτειρά της τη Σίφνο και με λύπη είδε ότι τα παιδιά δεν συμμετείχαν σε δημιουργικές δραστηριότητες, πολιτιστικές εμπειρίες ή ενδιαφέρουσες παραστάσεις. Σκέφτηκε λοιπόν να δημιουργήσει ένα στούντιο κλασικής μουσικής στο νησί. Ο τότε δήμαρχος παραχώρησε μια θέση στο Κάτω Πετάλι, όπου εργάστηκαν δύο εξαιρετικοί μουσικοί και δάσκαλοι, δηλ. Αμαλία Κουντούρη ΚΑΙ Αλέξανδρος Κάλκοςκαι οι αρχές ξεκίνησαν το 1996 με τρία παιδιά που έκλεισαν τα εβδομήντα δύο τους χρόνια στο τέλος της ίδιας χρονιάς!
Λίγο νωρίτερα, το 1992, «γεννήθηκε ο Σύλλογος των Φίλων του Ελληνικού Νησιού και της Θάλασσας», του οποίου ιδρυτικά μέλη συμμετείχαν σημαντικοί εκπρόσωποι της λογοτεχνίας και της τέχνης: Ιάκωβος Καμπανέλλης, Τίτος Πατρίκιος και Άννα Συνοδινού, μέχρι την Έλλα Σολομωνίδου- Μπαλάνου και Παναγιώτης Τέτσης . Στόχοι της ήταν και παραμένουν η εξερεύνηση, η προστασία και η προώθηση της μοναδικότητας του νησιωτικού μας περιβάλλοντος και της παραδοσιακής πολιτιστικής κληρονομιάς, η προώθηση μιας ήπιας μορφής ανάπτυξης που θα βοηθήσει τους ντόπιους να παραμείνουν στη θέση τους, ώστε ο τουρισμός να μην είναι η μόνη πηγή απασχόλησης, και παραπάνω όλα για τη δημιουργία ευκαιριών μάθησης, επικοινωνίας και εκδήλωσης ταλέντων παιδιών και νέων σε απομονωμένα νησιά.
Οι στόχοι επιτεύχθηκαν στο μέγιστο βαθμό: πάνω από 6.000 παιδιά παρακολούθησαν μουσικά εργαστήρια στα νησιά του Αιγαίου, τα οποία διοικούσαν 60 δάσκαλοι. Αυτό το όμορφο ταξίδι μου διηγείται η δικηγόρος Έφη Μητσοπούλου, νυν πρόεδρος του δ.σ. Συλλόγου, επίτιμη πρόεδρος Μαρία Κωνσταντινίδου και η ποιήτρια και ραδιοφωνική παραγωγός Τζουλιέττα Καρόρη, κόρη του αείμνηστου Φραγκίσκη.
Ανάπτυξη δεξιοτήτων
«Το δίκτυο των μουσικών εργαστηρίων δεν εισήγαγε μόνο την κλασική μουσική στη ζωή των τοπικών κοινωνιών. Έδωσε σε όλα τα παιδιά την ευκαιρία να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους, να ανακαλύψουν και να εκφράσουν τα ταλέντα τους και να βιώσουν τη χαρά που φέρνει η καλή μουσική στην καθημερινότητά τους. Συνάντησαν σπουδαίους μουσικούς, άσκησαν συνεργασία, πειθαρχία και σεβασμό για τους ανθρώπους γύρω τους και απέκτησαν επιπλέον κίνητρα για δημιουργία και εξέλιξη. Οι ορίζοντες και οι προοπτικές τους έχουν ανοίξει» τονίζει Μαρία Κωνσταντινίδου. «Αυτό που συνεχίζει να μας κινητοποιεί είναι η ανησυχία μας για τα απομονωμένα νησιά και τα απομονωμένα παιδιά. Αν δεν τους δίναμε την επιλογή της μουσικής, η μόνη τους έξοδος θα ήταν πιθανώς η τηλεόραση ή το κινητό…». Όμως αυτό που προσφέρουν τα μουσικά εργαστήρια είναι πολύ μεγαλύτερο και σημαντικότερο από την ήδη πολύτιμη επαφή με τη μουσική. «Η μουσική γίνεται ευκαιρία να αφουγκραστούμε τον πολιτισμό κάθε νησιού, να τον διαδώσουμε και να τον σώσουμε, υπενθυμίζοντάς μας πράγματα που πρέπει να είναι αυτονόητα: μέτρο, αρμονία, ένστικτο, σύνδεση με τον τόπο», συνεχίζει η κ. Κωνσταντινίδου.
Πώς κερδήθηκε η εμπιστοσύνη των κατοίκων
Για την σημερινή Πρόεδρο Έφη Μητσοπούλου, το πρώτο μεγάλο στοίχημα που κέρδισε ο Σύλλογος «Φίλων του Ελληνικού Νησιού και Θάλασσας» είναι «όσμωση μεταξύ νησιωτικών κοινωνιών, πολιτιστικές ανταλλαγές, δημιουργία ισχυρών δεσμών, φιλίες που θα διαρκέσουν αυτές τις δεκαετίες», τονίζει. «Το δεύτερο ζήτημα είναι η εμπιστοσύνη των κατοίκων. Κάθε φορά που στήνουμε ένα νέο εργαστήριο στο νησί, οι ντόπιοι αρχικά μας αντιμετωπίζουν με καχυποψία. «Όλοι έρχονται εδώ με υποσχέσεις και μεγάλα λόγια, αλλά στις πρώτες δυσκολίες που μας αφήνουν, βλέπουμε λίγα έργα», λένε. Στην περίπτωσή μας, είναι πλέον σίγουροι ότι δεν θα τους εγκαταλείψουμε».
«Η μητέρα μου ονειρευόταν ότι τα παιδιά στα νησιά θα είχαν πρόσβαση στη μουσική εκπαίδευση. Στόχος του δεν ήταν να εκπαιδεύσει σολίστ και επαγγελματίες μουσικούς, αλλά πρωτίστως να δημιουργήσει ακροατές που θα ήταν ικανοποιημένοι κάθε φορά που άκουγαν κλασική μουσική. Και αυτό συμβαίνει ακόμα με τα παιδιά που έρχονται από τα εργαστήριά μας. Τους ανοίγουμε ένα παράθυρο σε έναν συναρπαστικό κόσμο», λέει Ιουλιέττα Καρόρη. «Και την αγάπη που εμπνέουμε σε αυτούς μεταδίδουν στην επόμενη γενιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μια μαθήτριά μας, η Δήμητρα Αντωνίου, που εργάζεται ως νηπιαγωγός στην Αστυπάλαη και έχει δημιουργήσει το δικό της μουσικό ίδρυμα διδάσκοντας παιδιά. Αλλά και για Μάρκος Δεστεφάνοςπρώην μαθητής του στούντιο Keas, σήμερα διευθυντής του τμήματος εγχόρδων στο Mozarteum στην Αυστρία.
Οι καθηγητές του εργαστηρίου είναι οι πρώτοι που παρατηρούν τις αλλαγές που συμβαίνουν ως αποτέλεσμα της επαφής με τη μουσική. «Για τα παιδιά, τα μαθήματα είναι ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία. Το ίδιο είναι και για εμάς. Γινόμαστε καλύτεροι άνθρωποι προσφέροντας απομονωμένες νησιωτικές κοινότητες», λέει ο κ Νικήτας Μιχαλόπουλος. «Τους δίνουμε κάτι που τους αλλάζει πραγματικά από χρόνο σε χρόνο», συμφωνούν Τάκης Γιαννόπουλος και Άγγελος Μπότσης. «Κάθε καλοκαίρι η χαρά τους για τη συμμετοχή στο φεστιβάλ είναι συγκινητική. Κρίμα που δεν κατέστη δυνατό να φέρουμε περισσότερους μαθητές από άλλα νησιά στη Σίφνο, αλλά τα έξοδα είναι δυσβάσταχτα» προσθέτει ο Δημήτρης Κουρζάκης πριν μπει στην αίθουσα των προβών. Οι μικροί κιθαρίστες έχουν πάρει τις θέσεις τους και ανυπομονούν να ξεκινήσουμε.
Εκτός από ιδιώτες χορηγούς και δωρεές, χάρη στις οποίες συνεχίζουν να λειτουργούν τα μουσικά εργαστήρια, οι κρατικές ενισχύσεις είναι μηδαμινές. Μόνο την τελευταία διετία το Υπουργείο Πολιτισμού δώρισε ένα πολύ μικρό, συμβολικό ποσό στον Σύλλογο των «Φίλων του Ελληνικού Νησιού και της Θάλασσας». Οι δικοί του δεν εκπλήσσονται. Όπως λένε, στη χώρα μας συμβαίνει συχνά το κράτος να μην εκμεταλλεύεται «μερικούς τρελούς» που ουσιαστικά κάνουν τη δουλειά τους με πάθος και δέσμευση, καλύπτοντας τις δικές τους ελλείψεις. Σε αυτή την περίπτωση, προσφέρουν πολιτισμό σε αρκετά ξεχασμένα νησιά…
