Είναι αδύνατο να μιλήσουμε για αυτόν Γιαν Φαμπρ χωρίς να αποδεχόμαστε το αξίωμα ότι για να αναπτυχθεί η τέχνη χρειάζονται και καλλιτέχνες που θα συγκρούονται βίαια με το κατεστημένο της κάθε εποχής. Δεν μπορούσαμε λοιπόν να μιλήσουμε με διδάκτωρ ιστορίας της τέχνης Καταζίνα Κοσκινάφίλος και συνεργάτης του καλλιτέχνη και επιμελητής της έκθεσής του “Είμαι αίμα” που ανοίγει σε λίγες μέρες, για να μην αναφέρουμε τη συγκεκριμένη προσωπικότητά του. «Ο Fabre είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας μεγάλος καλλιτέχνης, στη λογική του homo universalis» τονίζει η κ. Κοσκινά. «Ασχολείται με διάφορα είδη τέχνης και έκφρασης και συνεργάζεται με επιστήμονες. Είναι ένας επαναστάτης, σίγουρα προκλητικός, ανατρεπτικός, επιτυχημένος, με μια καριέρα που διαρκεί σχεδόν 50 χρόνια από τότε που ξεκίνησε να δημιουργεί ως έφηβος. Έντονη προσωπικότητα, τελειομανής, απαιτητικός προς τους συντρόφους, αλλά ταυτόχρονα πολύ πιστός σε αυτούς».
Στην Ελλάδα, που δεν φημίζεται για την ανοχή της στην καινοτομία, ο Fabre έχει αντιμετωπίσει αρνητική κριτική σχετικά με το περιεχόμενο των έργων του και την τολμηρή σύνδεση της δουλειάς του με το ανθρώπινο σώμα. Η σύνδεσή του με την Ελλάδα περιλαμβάνει και την ατυχή εμπλοκή του στην καλλιτεχνική της διεύθυνση Φεστιβάλ Επιδαύρου στην Αθήναμετά την αποστολή του Υπουργείου Εξωτερικών, που πολύ γρήγορα έληξε με την παραίτησή του τον Απρίλιο του 2016. Είχε ήδη θεωρηθεί persona non grata από μέρος του εγχώριου καλλιτεχνικού κόσμου. Στο Βέλγιο, αντιμετώπισε κατηγορίες για σεξουαλική παρενόχληση και επιθετική συμπεριφορά από έναν πρώην καλλιτέχνη στην ομάδα του (Troubleyn) και τελικά καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 18 μηνών με αναστολή το 2022 για κακοποίηση εργαζομένων.
«Πρόκειται για μια περίπτωση καλλιτέχνη που διατηρεί έντονη επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό», λέει η επιμελήτρια Κατερίνα Κοσκινά.
Ωστόσο, οκτώ χρόνια μας χωρίζουν από την ελληνική περιπέτεια και ο Φαμπρ επιστρέφει στην Αθήνα, αυτή τη φορά σε γκαλερί. Η ατομική του έκθεση, που θα προβληθεί στο Crux από τις 26 Σεπτεμβρίου, παρουσιάζει μια επιλογή από τα τελευταία ψηφιδωτά έργα του που καταδεικνύουν την εκτίμησή του για τις αρχαίες τεχνικές. «Η σύνδεση του Φαμπρ με τη φλαμανδική ζωγραφική – Ρούμπενς και Ρέμπραντ – η βαθιά του γνώση της ιστορίας της τέχνης, στην προκειμένη περίπτωση φθάνοντας πίσω στη βυζαντινή τέχνη των ψηφιδωτών και η ενασχόλησή του με την ποίηση, τη συγγραφή, τη σκηνοθεσία και τη σκηνογραφία, την περφόρμανς και, φυσικά, ο βαθμός των εικαστικών – για μένα είναι από τους πιο πολυδύναμους καλλιτέχνες» σχολιάζει η κ. Κοσκινά. «Πρόκειται για μια μοναδική περίπτωση πολυδιάστατου δημιουργού που διατηρεί μέχρι σήμερα μια ζωντανή επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, αντλώντας συνεχώς έμπνευση κυρίως από την ελληνική μυθολογία, τον αισθησιασμό, αλλά και τη φιλοσοφία των μύθων της, ιδιαίτερα ό,τι σχετίζεται με την έννοια της μεταμόρφωσης και του σχέση του ανθρώπου με την υπέρβαση».
Η σειρά “I am blood” αποτελείται από χρυσά πλακίδια 24 καρατίων και σμάλτο ψηφιδωτά. Αυτή η σειρά ερμηνεύει οπτικά το θέμα της εμβληματικής παράστασης “Je suis Sang”, που αρχικά ανατέθηκε από το 55ο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 2001 και επαναλήφθηκε με επιτυχία στο ίδιο φεστιβάλ το 2005. Ήταν ένα μεσαιωνικό ποίημα που έγραψε και σκηνοθέτησε, χορογραφούσε και σκηνοθετούσε. «Το μωσαϊκό έχει χρησιμοποιηθεί για αιώνες ως χρονικό των ιστοριών. Μύθοι, σκηνές δόξας, θανάτου ή αγάπης, αθλήματα και κατορθώματα, αντικείμενα και έθιμα καθημερινής χρήσης, εικόνες από τον ζωντανό κόσμο της γης, του νερού και του ουρανού, αλλά και θρησκευτικές και άλλες εικόνες από τη σφαίρα της επιστήμης και της φαντασίας», αναφέρει η κα. Η Κοσκινά σημείωσε στο δοκίμιό της, «Jan Fabre, ΜΩΣΑΪΚΕΣ» (2023, Edizioni Forma, Φλωρεντία).
Η έκθεση στο Crux Galerie θα εμπλουτιστεί από μια σειρά σχεδίων HB με μολύβι και αίμα σε χαρτί, που δημιουργήθηκαν το 2005, όταν το «Je suis Sang» περιόδευσε σε πόλεις και φεστιβάλ. Το κείμενο, γραμμένο με αίμα αντί για μελάνι, αποτελείται από αποσπάσματα του ομότιτλου ποιήματος. «Τι πιστεύετε ότι συνδέει τα δύο μέρη των έργων που θα δούμε στην Αθήνα;» ρωτάμε την κ. Κοσκινά. «Αίμα, φυσικά», απαντά, «από την έμμηνο ρύση μέχρι τα βασανιστήρια και τον πόλεμο. Ζούμε ακόμα, στις αρχές του 21ου αιώνα, δίπλα σε λίμνες γεμάτες αίμα, στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, μας πιτσιλίζει, αλλά δεν φαίνεται να του δίνουμε σημασία.
