Αυτοί μπορούν θαλάσσια λιβάδια να βοηθήσει στην επίτευξη των στόχων πρόληψης κλιματική αλλαγή; Είναι ο «μπλε άνθρακας» πολύτιμος σύμμαχος στη μείωση της συγκέντρωσης του «μαύρου» διοξειδίου του άνθρακα, του σημαντικότερου αερίου του θερμοκηπίου που προκαλεί την κλιματική αλλαγή; Σε ποιο βαθμό και με ποιον τρόπο μπορούν τα υποβρύχια «δάση» να συμβάλλουν στην αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα; Μια πολύ σημαντική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα υπολόγισε για πρώτη φορά τη συμβολή των θαλάσσιων λιβαδιών Posidonia και τόνισε ότι εάν καταφέρουμε να σταματήσουμε την υποχώρηση και την καταστροφή τους, τότε θα μπορούσαν να καλύψουν έως και το 37% του εθνικού στόχου για αύξηση της απορρόφησης αερίων θερμοκηπίου. 2030!
Σύμφωνα με μελέτη του ΕΛΚΕΘΕ, θα μπορούσαν να καλύψουν έως και το 37% του εθνικού στόχου για αύξηση της απορρόφησης αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030.
Συνήθως, όταν σκεφτόμαστε τρόπους αντιμετώπισης της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης, στρεφόμαστε στα δάση και στην ανάγκη προστασίας τους – και δικαίως. Ωστόσο, υπάρχει και ένας παράγοντας που συζητείται πολύ λιγότερο, δηλαδή η ικανότητα των θαλάσσιων οικοσυστημάτων να απορροφούν και να αποθηκεύουν διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο ονομάζουμε «μπλε άνθρακα», και σε πολύ μεγάλες ποσότητες (25% όλων των εκπομπών). Τα θαλάσσια χόρτα, που συχνά λανθασμένα αποκαλούμε φύκια, διατηρούν το μεγαλύτερο μέρος τους διοξείδιο του άνθρακα (CO2). Ανάμεσά τους είδη Posidonia oceanicaπου είναι ενδημικό της Μεσογείου και των υδάτων της χώρας μας, είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό σε αυτόν τον ρόλο.
Ο «μπλε άνθρακας» αποθηκεύεται στα ιζήματα των παράκτιων λιβαδιών, που ειδικά στην περίπτωση της Ποσειδωνίας δημιουργούν εντυπωσιακούς υφάλους. Περιέχει άνθρακα που παράγεται από τα ίδια τα φυτά, αλλά και αυτόν που προέρχεται από άλλες πηγές, όπως χερσαίο υλικό ή αποσύνθεση άλλων θαλάσσιων οργανισμών παγιδευμένων στο ίζημα. Η Ευγενία Αποστολάκη εξηγεί στην «Κ».ΕΛΚΕΘΕ Κύριος Ερευνητής.
Δοκιμές
Στην Ελλάδα, τα λιβάδια της Ποσειδωνίας υπολογίζεται ότι καλύπτουν περίπου 2.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα και καλύπτουν περίπου το 70% της ακτογραμμής. Η Δρ. Αποστολάκη, σε συνεργασία με τους Δρ. Βασίλη Γερακάρη (ΕΛΚΕΘΕ), Παύλο Θεόφιλο Ευθυμιάδη (μεταπτυχιακό φοιτητή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης), Δρ. Ιωάννη Σέμπο (Επιστημονικό Διευθυντή Εθνικού Καταλόγου Αερίων Θερμοκηπίου ΕΜΠ), Δέσποινα Βλαχάκη (υπεύθυνη ο τομέας LULUCF) και ο Δρ. Oscar Serrano (Εθνικό Ερευνητικό Συμβούλιο της Ισπανίας, CSIC) μελέτησαν 42 λιβάδια Ποσειδωνίας σε τέσσερις περιοχές του νότιου Αιγαίου: τον Σαρωνικό Κόλπο, το Αρχιπέλαγος των Κυκλάδων, το Αρχιπέλαγος των Δωδεκανήσων και την Κρήτη. «Προσδιορίσαμε τη φυσική μεταβλητότητα των αποθεμάτων οργανικού άνθρακα (Corg) σε 42 λιβάδια Posidonia. Στις περιοχές που μελετήσαμε, η μέση υγειονομική ταφή ανά μέτρο ιζήματος είναι περίπου 11 kg Corg και ο μέσος ρυθμός υγειονομικής ταφής τα τελευταία 500 χρόνια ήταν περίπου 25 γραμμάρια Corg ανά τετραγωνικό μέτρο ανά έτος. Χρησιμοποιώντας χωρικά μοντέλα, υπολογίσαμε ότι η συνολική έκταση των λιβαδιών του Νοτίου Αιγαίου αποθήκευε 6.633 κιλοτόνους οργανικού άνθρακα με 18 kt Corg ετησίως», λέει η κ. Αποστολάκη.
Με βάση αυτή την πρώτη εκτίμηση, η οποία έχει μεγάλη σημασία, διατυπώθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση για το έργο των ερευνητών του ΕΛΚΕΘΕ. «Υποθέτοντας ότι η έκταση των βοσκοτόπων στην Ελλάδα εξαφανίζεται με ρυθμό ίσο με τον εκτιμώμενο παγκόσμιο ρυθμό απώλειας βοσκοτόπων, δηλαδή με ρυθμό 1% ετησίως, και ότι ως αποτέλεσμα αυτής της απώλειας το 50% του οργανικού άνθρακα Το απόθεμα διαβρώνεται, εκ των οποίων το 50% απελευθερώνεται τελικά με τη μορφή CO2 πίσω στην ατμόσφαιρα, υπολογίζουμε εκπομπές 61 kt ισοδύναμου CO2 ετησίως από την τρέχουσα απώλεια των λιβαδιών του Αιγαίου. Η απώλεια λιβαδιών στο Αιγαίο θα οδηγήσει επίσης σε απώλεια μελλοντικής αποθήκευσης Corg 0,7 kt ισοδύναμου CO2 ετησίως». Και ενώ η Ελλάδα, όπως όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, στοχεύει όχι μόνο στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και στην αύξηση της απορρόφησης-κατακράτησης αυτών που τελικά εκπέμπονται, η καταστροφή των λιβαδιών της Ποσειδωνίας θα μπορούσε να οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, προκαλώντας περαιτέρω αύξηση των εκπομπών .
Αντίθετα, «μόνο η προστασία των θαλάσσιων λιβαδιών στην περιοχή του Νοτίου Αιγαίου από το 2024 έως το 2030 μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη του 37% του εθνικού στόχου για αύξηση της απορρόφησης αερίων θερμοκηπίου κατά 1.154 kt ισοδύναμο CO2 έως το 2030». – τονίζει η κυρία Αποστολάκη. Αυτός είναι ένας σημαντικός στόχος στον συνολικό αγώνα για να σταματήσει η κλιματική απορρύθμιση.
Όπως σημειώνει ο ερευνητής ΕΛΚΕΘΕ, «οι εκτάσεις θαλάσσιων λιβαδιών συρρικνώνονται συνεχώς. Οι αρνητικοί παράγοντες περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή – που προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας του νερού και συχνότερους καύσωνες στη θάλασσα – ιχθυοτροφεία, αγκυροβόλια σκαφών και τοπική αλιευτική πίεση, αν και η τράτα έχει απαγορευτεί στα ρηχά.
Τοπικοί παράγοντες
Για να σταματήσει η καταστροφή της Ποσειδωνίας, απαιτείται εκτίμηση της έκτασης της υποβάθμισης και απώλειας λιβαδιών, καθώς και σχέδια διαχείρισης, προστασίας και αποκατάστασης για κάθε περιοχή. Η καλή κατάσταση των υποθαλάσσιων «δασών» παίζει σημαντικό ρόλο, αν και παίζουν ρόλο και άλλοι τοπικοί παράγοντες. ο ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ είδαν, για παράδειγμα, πώς απλώνονταν περισσότερο τα θαλάσσια λιβάδια Κυκλάδες ήταν πιο αποτελεσματικοί στη δέσμευση άνθρακα από εκείνους που Σαρωνικός. Επιπλέον, η κατακράτηση άνθρακα είναι χαμηλότερη σε μεγαλύτερα βάθη. Τα λιβάδια που βρίσκονται σε πιο ρηχά νερά και υπόκεινται στη μεγαλύτερη πίεση απαιτούν μεγάλη προστασία. Δυστυχώς, ακόμη και στην Ελλάδα, το κράτος δεν αντιμετωπίζει αποτελεσματικά αυτά τα ζητήματα, παρά την πολύ υψηλή αξία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, όπως φαίνεται από πρόσφατη έρευνα επιστημόνων του έργου ΕΛΚΕΘΕ στο νότιο Αιγαίο.
